فولاد زنگ نزن نگیر و بگیر چه تفاوتی دارند؟

فولاد زنگ نزن بگیر و نگیر

یکی از چالش های اصلی در صنعت فولاد و متالورژی، تفکیک دقیق انواع فولاد زنگ نزن و انتخاب گرید مناسب بر اساس خواص مورد نیاز است. در بازار ایران، این فولادها به طور رایج با دو عنوان بگیر و نگیر شناخته می شوند که این دسته بندی ساده، سرنخ اصلی درک خواص فیزیکی و شیمیایی آن هاست. اگر در حوزه خرید و فروش فولاد فعالیت دارید یا به دنبال تامین متریال برای پروژه های مهندسی خود هستید، با ما همراه باشید. در این مقاله از فولاد برتر ما با هدف ارائه یک راهنمای جامع و فنی، تمام جزئیات در مورد اینکه تفاوت فولاد زنگ نزن بگیر و نگیر چیست؟ را به شما شرح می دهیم.

خاصیت مغناطیسی و ساختار کریستالی

تفاوت اصلی و تعیین کننده بین فولاد زنگ نزن بگیر و نگیر، به ساختار کریستالی و در نتیجه، خاصیت مغناطیسی (آهنربایی) آن ها بازمی گردد. این خاصیت نتیجه مستقیم ترکیب شیمیایی آلیاژ است.

ساختار آستنیتی: عامل نگیر بودن فولاد زنگ نزن

این گروه از فولادها که غالباً شامل سری 300 (مانند گرید پرکاربرد 304 و 316) می شوند، دارای ساختار کریستالی آستنیتی هستند. ساختار آستنیتی به دلیل وجود مقادیر قابل توجهی نیکل (حداقل ۸ درصد در گرید 304) در ترکیب شیمیایی آن ها تثبیت می شود.

• خاصیت مغناطیسی: این فولادها فاقد خاصیت مغناطیسی هستند و توسط آهنربا جذب نمی شوند. به همین دلیل به آن ها فولاد زنگ نزن نگیر می گویند.
• مزایای مهم: مقاومت عالی در برابر خوردگی، شکل پذیری و جوشکاری بسیار خوب، و خواص مکانیکی مطلوب در دماهای مختلف از ویژگی های بارز این ساختار است.

ساختار فریتی و مارتنزیتی: عامل بگیر بودن فولاد زنگ نزن

این گروه از فولادها معمولاً شامل سری 400(مانند گرید های 410، 420 و 430) و برخی فولادهای دوپلکس می شوند. این فولادها دارای ساختار کریستالی فریتی یا مارتنزیتی هستند. این ساختارها به دلیل وجود مقادیر بالای کروم (بین ۱۲ تا ۱۸ درصد) و عدم وجود یا وجود مقدار ناچیز نیکل ایجاد می شود.

• خاصیت مغناطیسی: این فولادها دارای خاصیت مغناطیسی بوده و توسط آهنربا جذب می شوند. به همین دلیل به آن ها فولاد زنگ نزن بگیر می گویند.
• مزایای مهم: قیمت مقرون به صرفه تر نسبت به گرید های نگیر به دلیل حذف نیکل گران قیمت، استحکام کششی بالاتر به ویژه در نوع مارتنزیتی و مقاومت خوب در برابر تنش.

همچنین بخوانید: قیمت فولاد زنگ نزن آستینی

ویژگی های فولاد زنگ نزن

سه تفاوت فنی در کاربردها و ویژگی های فولاد زنگ نزن

جدای از خاصیت مغناطیسی، تفاوت در ساختار ریزدانه باعث بروز تمایزات مهمی در خواص فنی این دو دسته فولاد می شود که مستقیماً بر انتخاب شما تأثیر می گذارد:

۱. مقاومت در برابر خوردگی و حرارت

مقاومت به خوردگی، مهم ترین عاملی است که عمر مفید تجهیزات صنعتی شما را تعیین می کند.

• فولاد نگیر (آستنیتی): مقاومت به خوردگی بسیار بالاتری، به ویژه در برابر مواد شیمیایی و محیط های خورنده، از خود نشان می دهد. حضور نیکل و مولیبدن این خاصیت را تقویت می کند. همچنین، این گروه دارای مقاومت بهتری در دماهای بالا و پایین (برودتی) است.
• فولاد بگیر (فریتی/مارتنزیتی): مقاومت به خوردگی در آن ها خوب است، اما به اندازه سری 300 نیست. این فولادها در برابر محیط های کلریدی و اسیدی ضعیف تر عمل می کنند.

۲. قابلیت جوشکاری و شکل پذیری

انعطاف پذیری و قابلیت اتصال قطعات، جنبه مهمی در ساخت سازه های مهندسی است.

• فولاد نگیر (آستنیتی): به دلیل انعطاف پذیری ذاتی ساختار آستنیتی، دارای شکل پذیری و جوشکاری عالی هستند. می توان آن ها را به راحتی تحت فرآیندهای کشش عمیق قرار داد. این امر برای ساخت مخازن و تجهیزات پیچیده صنعتی بسیار حیاتی است.
• فولاد بگیر (فریتی/مارتنزیتی): جوشکاری آن ها دشوارتر است و نیاز به اقدامات احتیاطی بیشتری دارد تا از شکنندگی جلوگیری شود. شکل پذیری آن ها نیز پایین تر است.

۳. قیمت و هزینه تمام شده

هزینه تمام شده مواد اولیه، بخش بزرگی از بودجه پروژه های صنعتی را شامل می شود.

• فولاد نگیر: به دلیل وجود نیکل که فلزی گران قیمت است، قیمت نهایی این فولادها بالاتر است.
• فولاد بگیر: به دلیل استفاده نکردن یا استفاده از مقادیر کم نیکل، قیمت تمام شده آن ها پایین تر و مقرون به صرفه تر است. این یک مزیت بزرگ در پروژه هایی است که خاصیت مغناطیسی اهمیتی ندارد.

مقایسه جامع فولاد زنگ نزن بگیر و نگیر

برای درک سریع تفاوت ها و انتخاب بهینه، جدول زیر مقایسه ای دقیق از مهم ترین ویژگی های این دو گروه فولاد زنگ نزن را ارائه می دهد:

فولاد زنگ نزن نگیر

کاربردهای صنعتی فولاد زنگ نزن نگیر و بگیر

انتخاب گرید مناسب نه تنها بر عملکرد نهایی، بلکه بر هزینه های تولید شما نیز تأثیر مستقیم دارد. در اینجا به برخی از رایج ترین کاربردهای هر دو گروه اشاره شده است:

کاربردهای فولاد زنگ نزن نگیر (سری 300)

• صنایع غذایی و دارویی: به دلیل مقاومت به خوردگی عالی و قابلیت تمیزکاری بالا (گرید 304 و 316).
• مخازن تحت فشار و لوله کشی: در محیط های دریایی و شیمیایی خورنده (به ویژه گرید 316).
• ابزارهای جراحی و لوازم آشپزخانه لوکس: به دلیل بهداشت و ظاهر مطلوب.
• معماری و سازه های نمایشی: جایی که زیبایی و مقاومت در برابر عوامل محیطی اهمیت دارد.

کاربردهای فولاد زنگ نزن بگیر (سری 400)

• خودروسازی: اگزوز، تریم و قطعاتی که نیاز به مقاومت حرارتی و استحکام بالا دارند (گرید 430).
• ساخت کارد و چنگال: به دلیل قابلیت سخت کاری و حفظ لبه تیز (گرید 420 مارتنزیتی).
• لوازم خانگی: کابینت یخچال، قطعات ماشین لباسشویی.
• قطعاتی با نیاز به خاصیت مغناطیسی: در برخی موتورها و سنسورها.

بیشتر بدانید: استنلس استیل (فولاد زنگ نزن)

کلام آخر

درک تفاوت بین فولاد زنگ نزن بگیر و نگیر صرفاً یک نکته فنی نیست؛ بلکه یک تصمیم استراتژیک در فرآیند تامین و مهندسی مواد است. در یک پروژه مهندسی، اشتباه در انتخاب بین فولاد نگیر و بگیر می تواند منجر به فاجعه های مالی، از خرابی زودرس قطعات گرفته تا از دست رفتن کل پروژه، شود. برای مثال، استفاده از فولاد بگیر (سری 400) در محیط های بسیار خورنده شیمیایی، به جای گرید فوق العاده مقاوم 316 نگیر، عمر مفید تجهیزات شما را به شدت کاهش خواهد داد.

تیم مهندسی فولاد برتر با مدیریت نوید رضوان، به عنوان مرجع تخصصی خرید و فروش انواع فولادهای زنگ نزن بگیر و نگیر در سراسر کشور، آماده است تا با ارائه مشاوره فنی دقیق و تامین گرید های اصلی و با کیفیت از برندهای معتبر جهانی، موفقیت پروژه شما را تضمین کند.

همین امروز با متخصصین ما تماس بگیرید و استعلام قیمت دقیق و به روز انواع فولاد زنگ نزن را دریافت کنید. تضمین ما، ارائه بهترین قیمت در کنار بالاترین کیفیت مطابق با استانداردهای جهانی است.

پرسش های متداول

1. آیا فولاد زنگ نزن نگیر به طور کامل زنگ نمی زند؟

بله، فولادهای زنگ نزن نگیر (آستنیتی) به دلیل محتوای بالای کروم و نیکل، یک لایه غیرفعال بسیار مقاوم تشکیل می دهند که آن ها را در برابر اکثریت قریب به اتفاق عوامل خورنده محافظت می کند. گرید 316، حاوی مولیبدن است که مقاومت آن را در برابر خوردگی حفره ای و شکافی در محیط های کلریدی (مانند آب دریا) به شدت افزایش می دهد.

2. چگونه می توان فولاد بگیر و نگیر را بدون تجهیزات پیشرفته تشخیص داد؟

ساده ترین و رایج ترین روش، استفاده از یک آهنربا است. فولاد زنگ نزن نگیر به آهنربا نمی چسبد، در حالی که فولاد بگیر یا مارتنزیتی خاصیت مغناطیسی قوی دارد. توجه داشته باشید که عملیات سردکاری سنگین بر روی فولاد نگیر نیز می تواند کمی خاصیت مغناطیسی ایجاد کند، اما این خاصیت بسیار ضعیف تر از فولادهای بگیر است.

3. گرید های 304 و 316 کدام دسته هستند و چه تفاوتی با هم دارند؟

هر دو گرید 304 و 316، فولادهای زنگ نزن نگیر (آستنیتی) هستند. تفاوت اصلی در این است که گرید 316 حاوی 2 تا 3 درصد مولیبدن است، در حالی که گرید 304 فاقد مولیبدن است. مولیبدن مقاومت گرید 316 را در برابر اسیدها، نمک ها و یون های کلرید به طرز چشمگیری افزایش می دهد و برای محیط های دریایی و پالایشگاهی ضروری است.

4. آیا گران تر بودن فولاد نگیر به معنی بهتر بودن آن است؟

لزوماً خیر. فولاد نگیر گران تر است زیرا حاوی نیکل است که عنصر آلیاژی گران قیمتی است و مقاومت به خوردگی آن را افزایش می دهد. اما اگر کاربرد شما نیاز به استحکام و سختی بالا (مثل تیغه چاقو) داشته باشد و مقاومت به خوردگی در اولویت دوم باشد، فولاد بگیر مارتنزیتی انتخاب بهتر و مقرون به صرفه تری است. انتخاب بهتر همیشه به نیازهای خاص پروژه شما بستگی دارد.